Carabosse et Tcheron-rôze/Tcheron-rôze
Tcheron-rôze
Après les cénk samwinnes di recloyaedje, il est tins di waitî di replaecî Carabosse, paski, al difén, elle a decidé di prinde si pinsion.
Come on rpout voyaedjî ene miete, dji decide d’ aler a Måtche, so on martchî di sclåves, po nd atchter onk.
Dji so rçûte pa on vindeu ki – ça s’ voet bén – n’ a nén yeu ene hierdulêye di pratikes di ces djoûs ci. Il est moussî a dimegne, mins – droldimint assez – il a ene grosse blanke muzlire å mitan di s’ vizaedje. Est çu pask’ il a hagnî on cande divant mi, et k’ il åreut l’ må d’ araedje ?
Mins la, wai, åk di pus drole. Les ôtès djins ont ossu l’ minme atricaye so leu grognon. Dji mi rwaite a brotchåd dins on muroe, et cwè çki dj’ voe ? Dizo m’ tiesse dihoursulêye, dji poite eto li minme afutiô. Cwè çki c’ est d’ ça po åk ? Les djins sont i arivés a ene rascandjåjhe djeneråle ? Cwè çki s’ a passé tins do recloyaedje ?
Dji n’ a nén l’ tins d’ î tuzer pus lon, ca gn a l’ vindeu ki m’ mostere ene håvurnêye di sclåves metous onk dilé l’ ôte. Des gros mastokes, cåzu bômeles, des ôtes pus tenes et pus fråjhûles.
End a des cis et des cenes k’ on wårdé leu coirdea d’ botroûle, et des ôtes nonna. Ces-ci vont prinde leu tûturon al tete da moman-electrike tins k’ i sont al ripoizåjhe, inte deus boutaedjes.
I sont tertos metous la, sins mouvter, sins moti, ki sperèt esse tchoezis pa on bon mwaisse u ene boune mwaistresse.
Eto, i fjhèt tertos leu pus bele figueure.
Li vindeu kimince pa schoûter mes dmandes, pu i m’ prezinte ene djonne esclåve, ledjire, adjete, et dihalêye di s’ coirdea d’ botroûle. I lyi fwait fé abeydimint kékes kitoûnreyes ki ti n’ direus ene danseuse d’ operå.
Portant, inte mes mwins, ele ni s’ lait nén fé si åjheymint. Mins ele si va leyî radmint etraityî, paret.
Dji decide di l’ atchter. Ele si lome Samsougne. On m’ l’ apoite avou s’ banstea d’ cwårton, mins målureuzmint, i n’ mousse nén dins mi ptite oto. I nos l’ fåt fé rexhe foû di s’ birce, et lyi disvistrer si miere djambe (come tos les cis et les cenes de cisse raece la, ele n’ a k’ ene djambe).
Ça fwait k’ vo m’ la avou s’ bodje dins mes mwins. To n’ direus on bazouca. Dj’ a håsse di lugnî l’ vindeu avou, e criyant «Caramba». Ci n’ est nén dujhåve. Dji m’ rapåjhtêye ey apicî l’ volant, tot metant Samsougne al plaece do moirt (mins ele ni sait nén ki c’ est l’ pus laide plaece d’ ene oto, si on fwait èn accidint).
Nos tapans ene divize. Cwè ? Ele si vôreut disbatijhî. Douvént ? Kimint çk’ ele si vôreut lomer ? Dicwè ? Mougoungwa ? Cwè çki c’ est d’ ça po on no d’ bateme.
Ele mi raconte k’ elle a vnou å monde el Corêye nonnrece, d’ ene mere poirteuse, esmincêye årtificielmint. C’ est ene dondon, nouzome, abominåbe, ki s’ acoûtche tos les djoûs di des meyes di påpåds, valets et båsheles. Ki s’ lomèt tertotes et tertos Samsougn (les gårçons) et Samsougne (les feyes).
Ele vôreut bén on ptit no a pårt et m’ atåvele Mougoungwa, ki c’ est l’ lomaedje d’ ene fleur di s’ payis. Cisse plante la riprezinte l’ eternité, li foice, li perseverance.
Mins ele voet bén ki, mi, dj’ åreu des rujhes po prononcî ç’ no la. Adon, ele mel rimete e walon: « tcheron-rôze », rôze des tcherons.
C’ est mo bea come no. Dji so d’ acoird sol côp. K’ i våye ! Dj’ el lomrè « Tcheron-rôze », dabôrd.
Elle end est tote rapwairieye, et nos finixhans nosse voye sins moti, tchaeke di nos deus dins ses pinsêyes.
Rarivêyes e nosse måjhon, dji lyi remantche si djambe. I m’ lyi fåt mostrer les adjets. Dji lyi esplike k’ ele doimrè dins on dortwer avou les ôtes domestikes. Ele fwait conoxhance di monsieu Plouma avou si houptiket di totes les coleurs, ki provént do fén fond des Indes. Gn a ossu nosse dame Ramassete, ene djin sins brut, ki n’ a waire sitî a scole, ki n’ sait ni A ni B, mins djinteye ådla, et ramasser sins rnigter des hopeas d’ mannestés di totes les cognes.
Pu ele fwait ene serviteure a monsieu Rustea, onk del hôte ki n’ si moutche nén do pî. I s’ tént droet come èn Î siconte do meur, come s’ on lyi åreut yeu planté ene bardaxhe divins s’ dos – åresse, c’ est l’ cas, ki c’ est s’ longou mantche. Dji lyi chuchlote a l’ oraye k’ i s’ fåt dismefiyî d’ lu, paski n’ rate måye l’ ocåzion – boutans: cwand vos drovoz l’ ouxh trop waeraxhmint – di rider chôgnårdimint tot do long do meur, et vos vni acsegnî l’ tiesse. C’ est vormint on toursiveus veråt. On bea côp, il a vnou speter l’ binete di mi ome k’ aveut roté sor lu, adon k’ il esteut coûtchî e corti, fijhant s’ prandjire. Mi ome a wårdé on noer ouy des samwinnes di rote.
Å moumint ki dj’ lyi mostere si djîsse, dji m’ abaitixh k’ ele n’ î pôrè nén teter, ca gn a pont d’ suçote a l’ electrike lavola. Et dire k’ elle a ddja fwin. Adon, dj’ el fwait ashire dins m’ livigne. Mins nerén, å mwinde di mes mouvtaedjes, dji m’ trouve båbe a båbe avou leye.
Å cmince, dji m’ end amuzéve, mins avou l’ tins, dj’ a cmincî a trover ça pelant. Minme ki dji n’ fijheu pont d’ bén. Est çk’ ele doime ? Est çk’ ele mi rlouke ? Est çk’ ele mi scarwaite, a môde do Grand Fré Espioneu.
Il sereut grand tins k’ ele våye coûtchî e s’ tchambe avou les ôtes. Adon, houkî radmint l’ electrizyin, k' i vegne emantchî ene prijhe di corant dins l’ dortwer ås domestikes.
Li londmwin å matén, dji l’ î moenne, tot-z adrovant l’ ouxh precocioneuzmint po n’ nén fé tressiner monsieu Rustea. Paski ç’ måbelair la ni sereut nén schlintchire po m’ maker come i maca mi ome.
Mins cwè çki dj’ voe !? Monsieu Plouma stindou fén mierlong so nosse dame Ramassete. Ké sekelreye ! Dj’ endè so tote rimouwêye, presse a houkî l’ brigåde des bounès meurses.
Mins, djans ! il ont tos les deus l’ ådje di råjhon. Si ont i l’ droet di fé çou k’ elzî plait. Dji n’ a pus k’ a distourner houteuzmint mes ouys.
Copurade ki dji n’ doe nén ratinde di l’ aidance da monsieu Rustea, ki rawaite li sinne, hôtinniveuzmint, avou on riya do gros des dints.
Pôve pitite Rôze ! Dins ké caberdouxhe k’ ele si va dveur sititchî ?
Dji m’ dimande si dji nel doe nén ramoenner dins l’ livigne. Mins tins ki dj’ ratuze insi, ele m’ a schipé foû des mwins, et s’ a ståré å bea mitan di ci « caberdouxhe » la, wice ki ses pareys lyi fwaiynut boune ascoye.
Dji m’ abaitixh ki, a si ådje, si plaece est bén vaici, la k’ elle va-st aprinde li vraiye viye, purade k’ avou mi, ene viye tourbale ki lyi vout raprinde si catrucinme.
Dji lyi fwai don ene plaece por leye, la k’ ele si pôrè fé milouter, astok di s’ tûturon electrike. Sins schoûter pus lontins, ele si mete docô al tete, golafmint. Come d’ efet, gn a troes ptitès vetès loumires ki s’ esprindnut so s’ vinte, acertinant k’ elle a tchatch.
Tant k’ a mi-minme, i n’ mi dmeure pus k’ a-z eraler, mierseule, dins mes waibes, fé mes croejhlés mots et mes soudocous.