Dèclarâcion dès drûts d’ l’ ome po tos lès payis do monde

Ciste ouve ci egzistêye eto divins ds ôtès ortografeyes : Rifondou.
Dèclarâcion dès drûts d' l' ome po tos lès payis do monde
rortografiaedje da Joseph Docquier
Dèclarâcion dès drûts d' l' ome po tos lès payis do monde

Considèrant ki l' rèspèt dèl dignité k' apartint solon l' nature à tos lès-omes so l' tère, èt d' leûs drûts parèys, k' on n' sârût 'lzî mèskeûre, c èst l' fondemint dèl libèrté, dèl djustice èt dèl pâye o monde ètîr ;

Considèrant k' fâte di knoche èt d' rèspèctî lès drûts d' l' ome, ènn'a dès cès ki s' ont avili â pont d' brutalizî lz-ôtes d' eune manîre scandaleûse po l' consyince di l' umânité ki lès-omes adon èspèrèt di vikî d' tot leû coûr èn-on monde wice ki sèrint tortos libes di djazî èt d' crûre, dèlivrîs k' is sont dèl tèreûr èt dèl mizère, insi k' il a stou proclamî;

Considèrant k' on sâye di fwèrci l' ome a s' sièrvi dèl révolte come djèrin moyin disconte l' abus dèl fwèce èt d' l' asèrvichmint, i fât-st-apreume k' on régime di drût garantiche lès drûts d' l' ome;

Considèrant k' lès peûpes des Nâcions-Unîyes ont, o leû lwè d' fondâcion, proclamî eune fèye di pus' leû fwè divins lès drûts naturéls di l' ome,divins l' dignité èt l' valeûr dès-omes èt dès feumes, k' is-ont acsèptî di favorizî l' progrès sociâl èt d' mète è plèce dès mèyeûsès condicions po vikî avou eune pus grande libèrté;

Considèrant k' lès Etats mambes si sont ègadjî po-z-assûrî vrêmint tot costî, avou l' êde di l' Organizâcion, li rèspèt dès drûts d' l' ome èt d' sès naturèlès libertés;

Considèrant k' i s' fât mète tortos d' acwèrd so l' significâcion di cès drûts èt d' cès libertés-la si on vout rèalizî on tél èguèdjmint;

Considèrant k'il è-st-impôrtant d' ècorèdjî totes lès nâcions a s'acontî todi mîs eune l' ôte ;

L' Assemblèye jènèrâle

Proclame cisse Dèclarâcion dès drûts d' l' ome come riprézintant lès comunès valeûrs di l' umânité ki tos lès peûpes èt totes lès nâcions dûront saye di totes leû fwèce di mète è-oûve afin k' totes lès djins èt totes lès sôciètés, to-z-avant tofèr cisse Dèclarâcion èl tièsse, si fwèrcichèsse, avou lès moyins d' l' ansègnemint èt d' l' éducâcion, di fé crèche li rèspèt di cès drûts èt libèrtés èt d' ènn' assûrî, grâce à dès-adjincenèdjes todi pus nèts â lèvê nacionâl èt internacionâl, li riknochance èt l' applicâcion o monde ètîr èt d' eune réyèle manîre, ot'tant êmî lès populâcions dès Etats-mambes k' êmî lès cisses dès tères ki sont dzos leû kdûhance.

Prumî ârtike __________________________________________________________________ Tos lès-omes vinèt â monde libes èt égâls po çou k' èst d' leû dignité èt d' leûs drûts. Leû rêzon èt leû consyince lèzî fzèt on dvwèr di s' kidûre inte di zèls come dès frés.

Art. II ___________________________________________________________________ Chaskonk pout prétinde a tos lès drûts èt a totes lès libèrtés ki sont chal proclamés sins prinde astème, par ègzimpe, a s' race, a s' coleûr, a s' nature d' ome ou d' feume, a s' languèdje, a sès crwèyinces, a sès-îdèyes so l' politike ou so tot l' minme kwè, al contrèye ou al famile di wice k'i provint, a s' fôrtune, a s' lignèdje, brèf a kwè ki s' seûye. Et d' pus', nouk ni dût pâti di çou k' on pout pinsî do gouvèrnemint, di s' patrèye, di si administrâcion, di s' condicion rapôrt âs-ôtes payis, k' èle seûye souverinne ou soumise d' eune manîre ou d' l' ôte.

Art. III ____________________________________________________________________ Tot l' monde a drût al vèye, al libèrté, al sûreté

Art IV ___________________________________________________________________ Eun' ome n' a mây li drût d' assièrvi eun' ôte ome, d' ènnè fé eun' èsclâve èt eune martchandîche k' on pout vinde ou atch'tî.

Art V ____________________________________________________________________ Nouk ni pout sèye mètou al torture, sâvadjemint maltrêtî èt avili, swè-dizant d' èl pûni.

Art VI ____________________________________________________________________ Chaskonk dût sèye libe di rcwèri sès drûts divant l' djustice n' impôrte wice.

Art VII ____________________________________________________________________ Tos lès-omes sont égâls divant li lwè ki lzî dût proteccion, sins nole préfèrince po onk ou po l' ôte, çou ki sèrût contrêre al prézinte Dèclarâcion. Parèyemint, li lwè dût lès wèrandi conte lècès ki vôrint rikmandî eune tèle préfèrince.

Art VIII _________________________________________________________________----- Chaskonk dût sèye vrêmint libe d' atrêre divant lès djudjes di s' payis tolècès k' adjichèt conte lès mêsses drûts riknochous divins l' constitucion ou dvins lès lwès.

Art IX ____________________________________________________________________ Nouk ni pout, sins noune bone rèzon, sèye arètî, rèssèrî, ou bin tchèssî foû di s' payis.

Art X ____________________________________________________________________ Tot l' monde a parèyemint l' drût di plêdî s' câse divant on tribunâl ki seûye libe èt sins pârti-pris. Et li d'vwèr do tribunâl, ci sèrè d' dècidî so lès drûts èt so lès-obligâcions dès plêdeûs ou bin di djudjî si l' acuzî èst coupâbe ou inocint di çou k' on l' acuze.

Art XI ____________________________________________________________________ 1° Tot ki è-st-acuzî d' on délit dût sèye supôzî inocint djisk'a tant k' il âye sitou publikemint djudjî èt riknochou coupâbe d' après li lwè èt so condicion k' il âye sitou tot-a-fêt libe di s' disfinde.

2° Nouk ni pout sèye condannî po dès fêts ou po dès mankemints ki n' alint nin conte li drût nacionâl ou intèrnacionâl â momint k' is-ont stou comètous. Et tot fî parèye ni pout-i sèye condannî pus deûremint k' il l' ârût stou â mînme momint, d' après li lwè.

Art XII ____________________________________________________________________ Il èst disfindou di hèrî s' nîz sins rêzon divins lès-afêres d' eune sakî ou di s' famile, di brokî o s' manhon, di nachtî divins lès lètes k'i rçût ou k' il èvôye. Il èst disfindou di l' acsûre divins si oneûr ou divins si rèputâcion. A d'fêt di çoula, chaskonk a l' drût di rèclamî l' protèccion dès lwès. t

Art XIII ____________________________________________________________________ 1° Chaskonk a l' drût di cochlî avâ s' payis come i lî plèt èt d' s' adjistrî tot wice k' il a îdèye. 2° Chaskonk a-st-ossi l' drût di cwitî tot l' mînme ké payis, mînme li sîn.ne, èt d' î rivni cwand çoula lî plèt.

Art XIV ____________________________________________________________________ 1° Si an cas ki gn' arût eune pèrsécussion, on z-a todi l' drût di cwèri a s' wèrandi èt di s' sâvî a l' ètrandjîr, s' il atoume insi. 2° On n' si pout prévaleûr d' on tèl drût si on z-èst porsûvou po dès fêts cléremint provîs ki vont conte lès lwès ou conte lès-idèyes dès Nâcions-Unèyes.

Art XV ____________________________________________________________________ 1° Chaskonk a drût a eune nacionâlité. 2° Nouk ni pout sèye sins nole bone rêzon privî di s' nacionâlité ni di s' drût d' ènnè candjî

Art XVI ____________________________________________________________________- 1° Si vite k' is-ont l' adje, l' ome èt l' feume di tolmînme kèle nacionâlité ou r'lidjon sont libes di s' maryî èt d' fondî eune famile. Onk come l' ôte, is-ont lès mînmes drûts â momint èt tot l' tins di leû marièdje come po l' divôrce ; 2° On n' pout marier eun' ome èt eune feume s' is n' èstint nin d' acwèrd. 3° Li nature a fêt dèl famile li fondemint dèl sôcièté èt l' sôcièté otsi bin k' l' Etat ont l' diwèr dèl protéjî.

Art XVII ____________________________________________________________________- 1° Chaskonk èst libe d' aveûr dès bins, por lu tosseû ou en comunôté. 2. Nouk ni pout sèye dispouyî di s' bin sins eune bone rêzon.

Art XVIII _____________________________________________________________________Chaskonk èst mêsse di sès îdèyes, di s' consyince, di s' rilidjon. Çoula vout dîre k' il èst libe di réglî s' vèye so sès propès-^dèyes èt so s' rilidjon, toseû ou avou dzôtes, o s' manhon come âdfoû, avou l' ansègnemint, lès pratikes, lès-ûzances èt lès cérémonîyes ki l' agrèyèt.

Art XIX ___________________________________________________________________ Chaskonk èst libe di wârdî sès idêyes èt d' èlzès proclamî. Adon n' a-t-on nou drût d' èl tourmintî a câse di sès îdèyes èt il èst libe d' alî cwèri, di r'çûre èt d' publiyî dès- informâcions di n' impôrte kèle manîre.

Art XX ___________________________________________________________________ 1° Tot l' monde a l' drût di s' rapoûlî èt d' assôciyî tant ki ç' n' èst nin po fé margaye. 2° Nouk ni pout-èsse fwèrci di r'djonde eun' associâcion.

Art XXI ____________________________________________________________________ 1° Chaskonk a l' drût di prinde pârt al politike di s' payis, seûye-t-i dirèctemint, seûye-t-i to passant par on r'prézintant, lîbremint tchûzi. 2° Chaskonk âs mîm.mes condicions pout prétinde à on posse divins lès-administrâcions. 3° Lès mêsses dèl nâcion ni d'vèt leû pouvwèr k' al voltî do peûpe, tèle k' èle si dène a knoche âs élecsions, k' i fât èmantchî divins l' drût do djû, â momint volou, avou l' sufraje univèrsél èt lès mînmes drûts po tortos. Et fât-i co ki chaskonk si pôye rètrôkler po vôter secrètemint, a mwins k' on-imadjine eune ôte manîre di rèspectî parèyemint li libèrté do vôtant.

Art XXII ____________________________________________________________________ Do momint k' eune sakî èst riknochou come mimbe dèl sôcièté, èle pout prétinde al sécurité sôciâle. Ele a l' drût di rèclamî tot çou k' èle a mèzâche po vikî conv'nâblemint, po t'ni s' rang, po s' cultivî, di manîre à wârdî tote si dignité d' ome èt d' fé lîbremint frudji sès prôpes capâcités. Et po çoula, èle dût poleûr contî so l' èhowe do payis tot-ètîr come so l' assistance dès-ôtes payis, chaskonk seulon si-organizâcion èt sès moyins.

Art XXIII ____________________________________________________________________ 1° Chaskonk a l' drût d' ovrer èt d' fé l' mèstî ki lî plêt. Et zèl dût-on adègnî so l' ovrèdje to lî mètant dès condicions ki sèyèche djusses èt convnâbes. Et fâ-st-ossi assurî conte li chômèdje. 2° Po l' minme payèle, tos lès ovrîs ont drût al minme pâye, sins noune préfèrince. 3° Tokî k' ouvère dût rçûre li salêre ki lî rvint èt ki lî dût pèrmète, lu èt s' famile, di minî l' vicârèye d' eun' onête djin. Et s' il atoume insi, c' è-st- al sôcièté di mète çou ki pôrût mankî. 4° On a todi l' drût di rdjone on sindicat ou di s' mète a puzieûrs po 'nn' èmantchî onk.

Art XXIV ____________________________________________________________________ Tot l' monde si dût poleûr ripwèzî èt prinde dès lwèzîrs. C' è-st-insi k' on n' pout fwèrci eun' ovrî a trimî foû muzeûre èt k' on dût lî paye dès vakances â bout d' on tins.

Art XXV ____________________________________________________________________ 1° Tot l' monde a drût a eune vicârèye ki lî pèrmète di seugnî s' santé èt s' confôrt come lècès di s' famile, par ègzimpe po çou k' èst di magnî, di s' moussî, di s' fé médicamintî èt d' sakwants sièrvices sôciâls k on s' è pout passî. Lès chômeûrs, lès malâdes, lès mèsbrudjîs, lès veufs èt lès veuves, lès vîchès djins, lècès k' ont pièrdou leû gangnèdje mâgrî zèls ont drût al sécurité. 2° Lès mères di famile èt lz' èfants ont-st-a preume li drût d' èsse êdîs èt assistîs. Tos èfants, vinis â monde divins l' marièdje ou foû, ont l' mînme drût al sécurité sociâle.


Art XXVI ____________________________________________________________________ 1° Tot l' monde dût pleûr fé dès-ètudes, èt çoula po rin, domons po çou k' èst dès bassès scoles. I fât-st-èmantchi on pô tot costî dès scoles tècnikes èt profèssionèles. Tant k' âs hôtès scoles, i fât lès drovi parèyemint a tortos d' après lès mèrites. 2° Li dvwèr dès mêsses di scole, c' èst d' fé frudji lès capâcités di chaskonk èt d' mî fé rèspectî lès drûts d' l' ome èt lès prumîrès libèrtés. C' è-st-avou d' aminî lès djins di totes lès nâcions, di totes lès races, di totes lès rlijions a s' mî comprinde, a s' mî supwèrtî, a s' mî êmî. C' è-st-enfin d' êdî lès Nâcions-Unîyes a todi mî ovrer po ki l' monde wâde li pâye.

Art XXVII ____________________________________________________________________ 1° Rapôrt al culture, chake mimbe dèl comunôté dût pleûr profitî di tot çou ki s' passe, admirî lès-oûves dès-ârtistes, prinde pârt azès-invancions dès savants èt a leûs binfêts. 2° Lès savants, lès scriyeûs, lès-ârtistes ont l ' drût d' èsse disfindous si on vôrût fé twèrd a leû gangnèdje ou bin a leû dignité.

'Art XXVIII ____________________________________________________________________ D' eune classe a l' ôte dèl sôcièté, d' on payis a l' ôte, on s' dût arindjî d' manîre a ç' ki lès drûts èt lès libèrtés chal divant proclamîs sèyèche bin rèspectî


Art XXIX ___________________________________________________________________ 1° Chaskonk n' a dès obligâcions k' avou l' comunôté ki l' lêt tot-a-fêt libe di mète ènn-oûve sès capâcités. 2° Li lwè a seûle li pouvwèr di rèstrinde lès drûts èt lès libèrtés di chaskonk, do momint ki c' èst po fé riknoche èt rèspectî lès drûts èt lès libèrtés dès djins èt l' binâchistî di tortos divins eune sôcièté di dèmocrates. 3° Di tote manîre, i n' sârût-èsse kèstyon di profitî di cès drûts èt d' cès libèrtés po z-alî disconte lès idèyes èt lès grandès règues dès Nâcions-Unèyes.

XXX ____________________________________________________________________ On-ârût twèrd di s' voleûr rabate so tot l' mînme kèl ârtike dèl prézinte Dèclarâcion, ki ç' seûye eune nâcion oubin eune djin, po djustumint sayî di distrûre lès drûts èt lès libèrtés ki s' y trovèt proclamîs.

Note Wikisourd

Rorotgrafiaedje rashiou sol modêye lidjwesse, nén datêye, tapiscrît di 2019.