Bixhes, singlés, tchivroûs
— Waitîz, nonnonke, çou k' dj' a trové didins li scrinea do vî cofe e nosse gurnî. C' est dazår ene coine di tchivroû ?
— Åy, hê, åy ki c' end est ene, ey ene bele, co, pardiu. Ele divént d' on brocård d' a pô près shijh ans, ca elle a troes doyes, ene meule tote grevleuse, et des ptitès eriesses tot do long del pietche, åddins. Did foû, ç' côp la, t' as ddja des mou fondès royes, ki vont del meule disk' a l' prumire pike.
— Cåzez m' on pô des biesses k' i gn a dins nos bwès, ô, nonnonke.
— Målureus, twè ! I m' fåreut on gros moes po-z espliker les pondants et les djondants des cayets d' djîbî, ey eco ! On n' freut k' di betchî å cayet. Dj' årans bén l' tins d' è rcåzer å moumint des tchesses, dandjreus.
— Djusse ene miete, insi; dijhans : enute et dmwin.
— T' as del tchance ki ça m' toke co insi, va, twè, ubén ti pleus todi danser so t' tiesse disk' a dmwin å matén. Li hik, c' est ki dj' sai bén ki si dji n' t' è cåze nén, ti vas co pîler tote li shijhe et s' gnåwer come on tchet d' traveure. Pa eyou çki t' vous k' dji cmince, insi ? Pås tchivroûs ? Alez hay ! Ti sårès po t' goviene k' on va-st a l' afut ås bokeas do 20 di djulete å 15 d' awousse. Metans k' les cwate sont co todi drovous cwénze djoûs sol fén do moes d' avri. Mins, a ç' moumint la, on n' sicrote ki les mwais. Après l' Sint-Djôr, ti n' les såros ddja pus tirer paçki les åbes fouyèt, et k' i cmince a fé spès dins les virêyes, et k' ti n' les såreus ddja cåzu pus vey. Å moes d' djulete, ci côp la, on les tire å pirtche.
— I m' shonnéve ki c' esteut les ciers, mi, k' on tirot å pirtche.
— Bén on les tire å pirtche ossu. Diviè l' dijh di setimbe, on waite todi d' fote les mwais djus di ç' façon la. Pu t' è towe co tins des trakes, don, po k' i sont-st å lådje disk' a l' novelan. Après, i sont clôs. Ci n' est nén come les singlés. Zels, i sont drovous tote l' anêye.
— Il ont l' bele veye, insi, les gåres, après l' novelan.
— Cwè ? Li bele veye ? Bén diale m' ancate ! Dj' inme todi ttostant por zels ki por mi. I sont so les voyes tote l' anêye, åy; et todi hay, et todi hay ! Cwand il ont yeu stî pormoenné avou ces monsieus la, c' est co zels k' i fåt ki våye sognî et pu vey si pa des côps les cloteures ni serént nén råyeyes, et si ça tome, ndaler mostrer l' tchesse a Djåke et a Djôzef. Pu, on bea djoû, i fåt ndaler rascode ås meres di singlé.
— C' est pocwè k' on les rprind ces-lales ?
— Por zeles ni s' nén fé tertotes eschafyî tins des trakes, paret. Li rapiçaedje des troyes å singlé, c' est todi po l' moes d' setimbe. On waite di les ratirer adlé on park e les sognant avou do mayisse. Metans k' si l' tchesseu a stî bén malén, il a metou l' magnaedje djondant l' schalete do park. Et il a yeu sogne d' el zî dner a magnî tote l' anêye, minme ås glands et ås fayenes, po les fé dmorer dou çk' i sont, sins aler trinner sol tchesse des vijhéns. Ca l' singlé, c' est on voyadjeus, da, li; i put fé dpus d' cint kilometes sol djournêye. Si l' gåre arive todi a l' minme eure et k' i grevisse après le tene di mayisse, i les fåt vey adårer tertos a grandès hazêyes. Li djoû k' i les vlèt rapicî, on côp k' i s' ont yeu ratroplé djondant l' intrêye do park, i gn a pus k' a les caxhårer on ptit pô po les awè ddins. Pu ç' cop la, i les ctchessèt après l' dibout do park, ou çk' il ont metou l' cadje. Cisse cadje la, c' est ene gayole avou des grands pilés d' bwès di ttaleure deus metes di hôt, avou ene sitroete intrêye ey èn ouxh ki s' riclape cwand i gn a onk di moussî ddins. Adon, on les pout fé passer onk a onk et s' les rlére a fwait e passaedje. Les peres, on les ridlaxhe, on n' wåde ki les troyes k' on va moenner dins èn ôte pus grand park. Laddé, on les va mete a måle avou on verå ki provént d' ene ôte tchesse, k' on intere viè la Sint-Nicolai. I nd årè a pô près 40 a siervi.
— Pocwè k' on va cweri l' måye dins ene tchesse etrindjire ?
— Bén po rmete do novea sonk, tén, po n' nén ki l' sôre toûne a rén. Pu, après l' ivier, on côp k' les troyes å singlé ont yu stî siervowes et k' les trakes sont houtes, on les rdilaxhe dins les bwès. E moes d' fevrî, måss, elle alèt poushler dins des bôres k' ele s' ont-st arindjî zeles-minmes, sovint padzo on hourdon d' coxhes. C' est po ça ki, des anêyes k' i gn è vént des nives on pô tård et k' i fwait ene froedeure di tchén, les niyêyes avanceyes ni reyussixhèt nén.
— Bén diale evole ! Dj' è ruspon. I dvèt crever d' froed tt e mizeriant dins l' nive. Est çki c' est parey po les ciers ?
— Nonna, hin! Zels, les bixhes velèt a pô près todi sol fén do moes d' maiy, k' i fwait ddja bråmint pus doûs, taiss, adon. Li vea vént å monde sins coine, minmes les måyes. Mins e moes d' nôvimbe di s' prumire anêye, li fan atrape ddja deus ptits stritchons d' coine d' a pô près deus cintimetes. L' anêye d' après, ç' côp la, c' est on daguet. I s' renairit, dandjreus, avou ses deus belès nouvès pontes; dins tos les cas s' il a stî bén sognî tins d' l' ivier et k' i n' a nén yeu trop froed. Doulmint k' les pontes continouwèt co a crexhe li deujhinme anêye, ele dimorèt refaxheyes dins leu vroûl: c' est par la k' ele si nourixhèt. Li daguet ni s' metrè cwite do vroûl k' e moes d' octôbe, e s' schôpiant siconte des åbes. A ç' moumint la, les pontes ont-st arivé a 30, 40 cintimetes; ele vont toumer l' anêye d' après e moes d' maiy, cwand l' daguet åre fini ses deus ans.
— Mi, dj' a ddja veu mwintès coines di cier mins djamåy pont d' pontes di daguet.
— C' est k' on les rtrove bråmint pus målåjheymint, don, zeles, paçk' on n' dirot des coxhes. I fåt vraiymint taper l' ouy djusse dissu po les vey. (…) Et pu, di dj', e moes d' djun di s' troejhinme anêye, li daguet va-st atraper ses prumirès coines di cier; i gretrè l' vroûl foû e moes d' awousse. I gn a ddja ene brantche après les coines di ciste anêye la. On dit k' c' est on cwate. Mins non pus, i n' a nén co l' droet di strimer ses belès nouvès coines e s' batant avou les ôtes å brame. Il est co bråmint trop djonne. Il a djusse li droet d' waitî d' å lon. Pus tård, la, cwand i serè bén rsouwé padrî les orayes, metans cwand il årè shijh set ans et ki ça serè on doze u motoit on catoize, adon ci sereut bén toumé s' i n' åreut nén ddja on pô åk a dire (...) Mon Diu todi, dj' avans beazebén passé houte di nosse tins d' shijhnaedje. Dji n' vons tolminme nén rataker avu des shijhnêyes come li fén del samwinne passêye, don. Abeye, abeye! tos les efants di t'-n ådje sont ddja ki tokèt leu soume duspu bele lurete.