El Djadida (Marok), coulot El Ghorba, li 20 di djanvî 2003.
Dji vons dmander cwè et kesse amon des djins ki dmorèt la, avou m' fi, k' a on dvwer di scole so les coulots d' barakes.
Dinltins, les bidonveyes, e Marok, c' esteut avou des toles et des plantches. Asteure, å pus sovint, c' est des meurs di mwelons. Li toet, c' est co fwait avou des toles å cminçmint, mins docô ki les «barakîs» ont ene miete di spågne, i fjhèt mete ene tchape di beton.
Mins on lodjisse avou des meurs et on toet d' beton ci n' est pus ene barake, c' est ene måjhon. Les coulots d' barakes ont divnou, pitchote des «bidon-borks». Oyi, apus ki, dins ene måjhon måjhon, i gn a eto l' aiwe, et l' corant et les ahesses, les tchiyotes ki vudèt dins ene saiwire, cwè et l' comene paye des djins po ramasser les nichtés.
Cial, rén do tot d' tot ça ! On va cweri si voye d' aiwe al fontinne tos les djoûs, a pî, et poirter les bidons al mwin, si c' est nén trop lon. Nolu n' a co sondjî a redvinter li hårkea.
Si c' est pus lon, on va a l' aiwe avou ene berwete. Les «bidons-bordjoes» n' ont nén l' ådjeu di s' siervi des ågnes, come les djins des viyaedjes, ki tcherdjèt l' bådet, estô do bassa, avou deus plinnès djusses d' aiwe. Mins dins les baracaedjes, eyou vôrîz k' i lodjrént, les ågnes ? N a nén ddja del plaece assez po mete tos ls efants.
Les mannestés, on les stitche dins on grand saetch, pu ls aler hiner evoye avå les tchamps, dj' ô bén : pus près d' èn ôte coulot d' barakes ki do vosse.
Mins kimint k' ça s' fwait k' l' Estat leye fé çoula sins moti ?
A ! li govienmint ? Li «Maxhzen», come on l' lome cial.[1]
Vos sintoz bén ki tos les gros golés (minisses, govierneus d' province et hay vos nd åroz) ni metèt måy leu pîs dins ces coulêyes la. Le seul riprezintant do «Povwer», c' est l' tchampete. C' est lu ki voet di ses propes ouys k' on-z aprestêye vola on hopea d' såvion, des saetchs di cimint, et on moncea d' mwelons. I sait pår bén ki l' londmwin, gn årè cwate meurs d' astampés et on toet d' toles et k' i fårè on procès et on buldozer po les vni dårer djus.
Adon, cwè çki s' passe ?
Bén c' est åjhey a sondjî, don. On djemixh, on s' fwait laid divant l' tchampete. On somadje k' on n' a nén la wice lodjî, k' on n' såreut aler louwer el veye, et tchik et tchak. Tot fjhant ces xhinêyes la, on lyi ecråxhe li pate, sapinse k' on n' dit. On lyi tchôke deus gros biyets dins s' mwin, et on lyi «stoke li pougn», ça vout dire k' on lyi rclôt l' mwin dsu, po k' i n' vos les rinde nén.
C' est çoula k' on lome l' abribance : i n' vos a nén bribé ci trintinne d' uros la. C' est vos ki l' a-st abribé. Come si vs lyi årîz dmandé k' i vos bribe sacwants liårds, et shuvanmint clôre les ouys. Çou k' on dene po-z ecråxhî l' pate, ça n' si lome nén del cråxhe, ça s' lome des bribreyes.[2]
Mins l' tchampete, lu eto, i gn a des cis ki l' awaitèt. Dins l' schålance des eployîs d' l' Estat å Marok, c' est çou k' on pôreut lomer on mwaisse-tchampete. Si vos l' avoz rovyî, vos alez aveur ene deujhinme vizite, ci côp cial, bråmint pus mançante, et criyî Barabasse po dire ki dmwin, li grosse paileuse serè la avou l' buldozer po spansler vosse cassene.
Alez, hay, co 20 euros foû d' vosse boûsse, et on n' è cåze pus.
Dins nost egzimpe, nos avans ddja bén veyou deus piceures del corupcion. Aprume : c' est todi les ptitès djins ki payèt; deujhinnmint li ptit eployî ki vos avoz-st abribé, i pårtixh li «stocaedje» avou les cis ki sont pus hôt dins l' adminstråcion por zels clôre les ouys.
Minme djeu avou l' djindåmreye, et les polices di totes les sôres. Les båraedjes so les voyes, metans. Rôlez xhiltanmint avou ene camionete sins frin, sins loumires, sins assurance, et s' dinez ene boune dringuele ås policîs, et vs iroz disk' al Meke e-n oto.
Paski çou ki dji vos a dit pol Marok, c' est Piron parey e l' Aldjereye, Tunizeye, Libeye, Edjipe. Et dins tote l' Afrike ! Ça a divnou telmint rbatou, ki les djins cloyèt tertos leus ouys, et esse les prumîs a tinde leus mwins et stoker les pougns totavå, cwand c' est po-z aveur on papî, ene gratificåcion, u po fé moussî leus efants dins les bankes, les administråcions les grandès societés.
Les cis k' ont åk a dire, i sont tertos broûlés et schôdés : il ont sovint payî po-z aveur leu plaece, et i sont les binawreus rçujheus des dringueles ki les cis ki sont ådzo d' zels hapèt ås ptitès djins.
Ci sistinme la, rote todi mî dispu k' les payis del Tîce-daegne sont moennés avou des administråcions come e l' Urope. Et il a ene consecwince direke : les ritches divnèt todi pus ritche, et les pôves, todi pus pôves - dji l' a ddja dit traze côps, mins djel ridi co -.
Et gn a nolu ki trove a rdire ?
Cåzu nolu. Dispus leus belès anêyes e 1960-1970, les socialisses et les comunisses ont stî: soeye-t i spotchîs (Edjipe), soeye-t i amidrés, tot les fjhant moussî dins les govienmints (Marok), soeye-t i k' il ont divnou zels-minmes des dictateurs (Sireye, Irak, Libeye).
I gn a k' ene binde ki djhèt, francs come des tigneus, ki l' abribance et l' gåtaedje do sistinme politike ki va avou, est mwaijhe : c' est les islamisses. Fåt dire li veur wice k' il est !
Po ça ki, dins dijh, cwénze ans, cwand les peupes arabes si vont revinter, onk après l' ôte, siconte di leu goviernants, gn årè k' les islamisses ki seront presses po profiter di ces revolucions la.
Mins ça, c' est ene ôte pwaire di mantches a-z espliker ! Motoit bén èn ôte côp.
sicrît li 25 di djanvî 2003, eplaidî aprume so l' Aberteke (avou des fotos et kékes mots ratournés e francès); li rfondou est ene miete ricoridjî vaici.