Marco Polo
Dj’ a atchté on tiket d’ bus, eyet dji toûne dispu troes eures dins les rowes d’ Ulan Batôr. Li bus arive å coron del ligne, i ratoûne, eyet rfé l’ minme voye dins l’ ôte sins djusk a l’ ôte dibout.
Li veye est ptite ; i gn a k’ deus avnuwes. Kékès djins passèt, piyane miyane. On camion saetche ene nûlêye di poûssire ki s’ disfwait tot doûçmint, è rtoumant.
Gn a deus aviyons pa samwinne po rexhe foû d’ Ulan Batôr, tos les deus po Moscou. Di d’ la… Mins dji n’ a nén des cwårs assez po prinde l’ aviyon.
Li goviernumint mongol m’ a leyî on ptit cwårtî å shijhinme ostedje d’ on grand batumint ene miete å d’ foû d’ Ulan Batôr. Dins l’ tins, dj’ î travayîve bråmint.
Dji scrijheu des letes a gôtche, a droete, a l’ Ofice Mongol des Etrindjirs, a l’ Ambassåde (divant k’ on l’ sere)… Mins alez, vos, trover eyet payî ene sakî ki sepe ratourner mes letes e mongol !
Gn a ddja ene bele sinte hapêye (mins kibén d’ moes, d’ anêyes ?) ki dji n’ sicrî pus nole påt.
Vaici dins m’ potche, dji sin l’ copeye do contrat ki m’ a aminé chal. Mi bouye, c’ esteut do planter des åbes tot l’ long di l’ aiwe d’ Urdug Nur, des raucarii mongolesca, les seuls åbes ki sårént tni å tins k’ i fwait avårci.
(vo nos la å coron del ligne)
S’ apinse mi contrat, dji n’ rishûreu k’ ene pitite paye tot l’ tins k’ dji travayreu, mins on côp k’ les erîves d’ Urdug Nur deus côps ene pitite cintinne di kilometes serént plantêyes di raucarii, dji touchreu l’ gros lot.
Li djoû ki dj’ end a nd alé, dji n’ a pont fwait d’ fiesse, ni rén : dj’ aveu pierdou mes parints estant gamén. Dji n’ aveu pont d’ kimére eyet pupont d’ camaerådes po dire, dispu k’ dj’ aveu sôrti des Facultés ahessî d’ on deplome di planteu d’ åbes.
On moes après, sins cåzu m’ aveur rindou conte di rén, vo m’ la å boird di l’ aiwe d’ Urdug Nur, avou ene dozinne d’ ovrîs, on interprete eyet troes camionlêyes di plantes di raucarii. Nos voyaedjéns a môde di caravane, avou nos troes camions, nos deus djips eyet nos cwate barakes.
Des côps k’ i gn a, Urdug Nur tchereye des aiwes télmint spesses ki ça n’ est cåzu k’ on brôlisse. L’ aiwe n’ est jamwais foirt fonde, mins télmint noere rodje k’ on n’ voet nole påt å d’ triviè. Urdug Nur passe, si doûçmint k’ on n’ såreut dire s’ ele court po d’ bon ou si c’ e-st ene idêye, å mitan d’ on dézert di yebes, sins èn åbe, ene rotche, ene cahute. Ene tere pår coployeye, fwaite tote etire di tienes jamwais foirt hôts. Des pleus, des pleus, eyet des yebes ki bloncèt å vint, sins lachî.
(vo nos la å coron del ligne)
Nos avans ataké a planter des raucarii a pô près å mitan del coûsse d’ Urdug Nur. Nos plantréns tot dischindant l’ aiwe. On côp ki ç’ prumire mitan la sereut fwaite, nos ratacréns a pårti del minme plaece, mins ç’ côp la, tot rmontant l’ rivire djusk å soûrdant. C’ esteut å moes d’ djulete ene boune såjhon po planter avårci ; å vraiy, i gn a cåzu pont d’ såjhon ciddé. L’ airaedje ni candje po insi dire jamwais k’ e l’ ivier, cwate moes å lon. I gn a ki l’ nute eyet l’ djoû : i toke a nonne, i djale a mêye nute.
Å dbout d’ sacwants moes d’ plantaedje, dji m’ a rindou conte ki l’ ovraedje n’ aveut waire avancî.
Po cmincî, l’ aiwe d’ Urdug Nur si ctoirdeut come ene coloûte, ele si stindeut come po s’ ralongui. Tenawete eto, c’ esteut målåjhey do dire eyu çki l’ aiwe passéve : pa plaeces, gn aveut pus k’ on trô a mitan rsetchi, ou des basses plik plok. Des ôtes côps, c’ esteut l’ contraile : gn aveut télmint des brès d’ aiwe ecramyîs k’ on n’ saveut pus l’ kék å djusse k’ i faleut shure. On rmontéve on brès, tot plantant des raucarii, ci pwis la, on s’ rindeut conte ki ça n’ esteut k’ on richot ki s’ tapéve e l’ aiwe d’ Urdug Nur.
Po n’ rén arindjî, les mapes estént må fwaites — èn esprès, motoit —, on n’ saveut jamwais k’ a pô près eyu çk’ on-z esteut : li roye d’ Urdug Nur s’ arestéve pa plaeces, ou s’ dispårti ; oudôbén, gn aveut pus k’ ene rîlêye di ponts el plaece d’ ene roye.
(vo nos la å coron del ligne)
A waitî d’ ariver å dbout, dji m’ a-st avizé ki l’ rivire n’ aveut pont d’ coron : ele si coreut-st evoye dins cint brès, et adon dins on grand frexhåd sins cogne. Eyet l’ contrat voleut k’ dji plantaxhe tot costé.
Dji n’ sai ddja s’ on-z î a parvinou.
On djoû, dji m’ a dit k’ ça sereut kéke feye mî do fé dmêye toû po-z aler planter tot l’ long del prumire mitan di l’ aiwe, cwite a rivni vaici pus tård.
Mins cwand ns avans rivnou èn erî, nos n’ avans pus trové, so trinte ou cwarante kilometes, ki des åbes moirts eyet rassetchis : l’ aiwe aveut candjî d’ plaece ; ele s’ aveut cployî come on sierpint eyet rider evoye cénk ou shijh kilometes pus lon.
(vo nos la å coron del ligne)
Il a falou rataker.
Nos n’ savéns ovrer k’ ût moes l’ an. Li restant do tins, nos aléns mete nos barakes dilé on hamtea pierdou, å mitan d’ cint tiers ashîds sol tere d’ on côp eyet jk a todi, rascovrous d’ grandès djaenåssès fenaesses ki bloncént, bloncént, tofer, tofer. Dji n’ aveu nén ene vesse a foute, des moes å lon.
Måy ene barbåjhe ki ridéve sol cir.
Mwints côps, del nute, dji m’ ashîdeu sol sou di m’ barake po rwaitî les cints, les meyes di stoeles kissemêyes lon pa dzeu m’ tiesse.
Dji rawårdéve. I m’ a falou lontins po comprinde çou k’ dji pêyive après. Dji m’ agrancîve todi d’ aporshûre ene cligntante loumrote rider doûçmint, sins brut, avå les stoeles. Mins ni Boeing 747 Tokio–Helsinki, ni Iliouchine 6 Kiev–Beijing. Rén n’ bodjîve. Rén po schaver on lûjhant royon el noereu. Rén po croyî ene roye bén droete dins l’ kissemreye des stoeles.
A tins a eure, sins k’ dj’ åye rén dmandé, li Ministere fijheut candjî les ovrîs et aminer des noveas raucarii ; mins si l’ aiwe d’ Urdug Nur n’ aveut pont d’ coron, ele n’ aveut nou sur nerén ; ele sikepyîve come ele moreut : dins on grand frexhåd k’ on n’ sait wice k’ i cmince eyet wice k’ i finit.
Télfeye, dj’ aveu des tchôke-moirt. Dj’ esteu stampé å boird d’ Urdug Nur, et dji lî criyîve dissu : mi schoûtrèss, po fini ? Est çki t’ corrès eyu çki t’ does ? Est çki t’ shûrès l’ voye ki dji t’ dîrè, eyet nén ene ôte ?
Li ledmwin, portant, l’ aiwe aveut candjî s’ tchimin. Ou ele s’ aveut pårti e deus. Ou elle aveut cårémint disparetou, come po s’ foute di mi.
Et on djoû, nos nos avans rtrové sins åbe. Pus nén on raucarius. Dj’ avéns planté al dilongue di cwate ou cénk pitits brès, nén lon erî do sourdant, pinséve dju. Mågré ça, a tchaeke tournant d’ Urdug Nur, on-z e discovreut des ôtes, des pus lådjes, des pus firs, ki rglatixhént come do keuve, eyet s’ kitourner åtoû des tienes avou on brut d’ yebes riftêyes. Eyet pa drî tchaeke tiene, seurmint, co ene fotche, ene basse rissouwêye, ene fagne sins cogne…
I gn aveut nén des raucarii assez po totes les aiwes del Mongoleye.
I faleut eraler a Ulan Batôr, dimander mes liårds, peter å diâle å pus abeye, ni pus måy pinser ås aiwes d’ Urdug Nur.
(vo nos la å coron del ligne)
L’ ampweyé do Ministere m’ a dmandé kî çki dj’ esteu, çou k’ dji voleu. I n’ aveut måy oyou djåzer d’ mi, ni do programe di rplantaedje, ni rén. Il a hemté. — Rivnoz l’ samwinne ki vént, di-st i, ene miete djinné, dji m’ va cachî après les papîs.
Li samwinne d’ après, cwand i m’ a rshût, il aveut on grand franc sorire.
— Dj’ a rtrové vos papîs, di-st i.
I m’ riwaitîve d’ asto. Si mwin esteut so on ptit moncea d’ vîs foyous, djaenåsses, breunåsses, raloyîs d’ ene grosse elastike.
— Dji voe vaici k’ vosse contrat esteut… do… do fé planter des raucarii mongolesca tot l’ long di l’ aiwe d’ Urdug Nur, so les deus boirds eyet do sourdant å coron…
— C’ est djusse.
— Ci n’ esteut nén rén, seurmint ! A-t i veyou k’ dji fjheu ene chinêye, ki dj’ aveu ene grosse bole e m’ gozî ? I prind èn air djinné, pu ratake a lere, avou on doet ki shût les letes ecomelêyes do vî åbécé mongol.
Adon… Adon… Dji voe k’ vosse paye, on côp l’ ovraedje fwait, diveut esse di… di 200.000 tougriks. E bén… inte di nos ôtes seuye-t i dit, gn a ddja sacwantès anêyes ki ça n’ våt pus grand tchoi, 200.000 tougriks ; dispu k’ nosse manoye a stî ravalêye…
— Dji nd a d’ keure.
— C’ est vos k’ ça rwaite… Dji djheu ça insi. Adon… Dji voe chal a l’ årtike 8b do contrat k’ i fåt evoyî des esperts po rpasser les ovraedjes eyet waitî si totafwait a stî fwait comufåt.
— Cwand çk’ i nd îront ?
— Ô, ça, dji n’ è sai rén. I fåt vey kî s’ end ocuprè ; s’ i gn a des djins d’ libes ; dimander les permis ; fé les papîs ; aeurer l’ bezogne ; trover les cwårs… Mins ni vs è fjhoz nén ; a mezeure ki l’ afwaire avançrè, on vos scrîrè po vos tni å corant.
C’ est l’ vraiy, par après, dji rshûveu tenawete on papî ou l’ ôte, pa côpsratourné dins m’ lingaedje, pa côps nén. Å dbout d’ on tins, li brigåde d’ esperts a stî metowe so pîd, les permis acoirdés (vo nos la å coron del ligne), les cwårs ramexhnés, les omes rashonnés. Il ont pårti. Adon, pus rén.
(vo nos la å coron del ligne)
(vo nos la å coron del ligne)
Ayir å matén, dj’ a rshût l’ lete ki dji n’ ratindeu pus après. On-z aveut l’ oneur di m’ fé saveur ki totes les coratreyes avént stî fwaites, sins è rovyî ene.
Totafwait esteut å Ministere, å buro da Mossieu on Té, ki cåze mi lingaedje eyet ki m’ rishûreu oûy.
Dji n’ a nén stî mouwé tot lejhant l’ lete. Gn a ddja lontins k’ pus rén ni m’ rimowe, eyet d’ alieur, dji saveu bén çou k’ Mossieu on Té aveut a m’ dire. Dji n’ a nén rindjî mes deus troes clicotes dins l’ vî grand saetch ki dj’ aveu l’ djoû k’ dj’ a-st arivé. Dji n’ a nén catourné dins totes les plaeces eyet rwaitî pal fignesse, come on fwait cwand on cwite ene måjhon k’ on n’ rivierè pus. Dji n’ a nén vûdî les ridants. Dji n’ a nén stî mouwé tot serant l’ ouxh al clé.
Dji n’ a nén stî mouwé cwand dj’ a bouxhî a l’ ouxh do buro da Mossieu on Té eyet ki ci-chal m’ a-st arinné :
— Ostant vos dire platezak ki l’ rapôrt des esperts n’ est nén bon.
Eyet dji n’ a nén crankyî cwand dj’ a etindou k’ so des kilometes eyet des kilometes, gn aveut nén on raucarius al dilongue di l’ aiwe d’ Urdug Nur ; k’ on-z aveut rtrové des rîlêyes d’ åbes moirts eyet souwés a des plaeces lon erî di l’ aiwe ; ki, ni å sur, ni å coron, l’ ovraedje n’ aveut stî fwait.
Dj’ a moussî foû do buro ; dj’ a-st acaté on tiket eyet dji m’ a-st ashîd dins l’ bus. Asteure, dji toûne dins les rowes d’ Ulan Batôr, come ene wesse dins ene boteye. Li bus arive å coron del ligne, i ratoûne, eyet rfé l’ minme voye dins l’ ôte sins djusk a l’ ôte dibout.