Li resseraedje di cåze do cron virûsse nos a permetou di radjouter ene grosse vintinne di ponts walons å djåzant atlasse des lingaedjes di Beldjike. Mins nén rén k’ a ci-la.
Portant, li recloymint minêyrece ni rime waire avou des inketes amon les djins ki cåznut co des ptits lingaedjes.
Pol walon, metans, c’ est å pus sovint des pinsionés. Mins nerén, a pårti do 8 di måss on-z a brutyî ki les djins di pus di 70 ans ni dvént pus rçure nolu e leu måjhon. Come d’ efet, dins les prumîs 1000 moirts di Beldjike, end aveut 80 åcint k’ avént dipus d’ 60 ans. Pu, li 11 di måss, ça a stî l’ recloymint beazè straegne : ni poleur rexhe di s’ måjhone ki po-z aler ås comissions. Ey eco : dins l’ botike li pus près.
Cwand on-z a disseré ene miete, li mwaisse rascodeu d’ eredjistrumint n’ esteut nén co trop seur : po ndaler a Bordon, dilé Måtche, i passa pa totès stroetès voyes des viyaedjes et hamteas del Fåmene. Lacobén k’ les respondeus n’ estént nén trop rwaitants avou l’ nombe di djins di leu « clostea ».
Après, ça a stî on pô mî, tantea ki c’ est 23 noveas ponts k’ ont-st aparexhou so l’ adresse https://atlas.limsi.fr/?tab=be, inte li 1î d’ måss et li 15 d’ awousse.
Mins l’ internete, lu, aléve co. Faleut djusse ki les djins sepénxhe eredjistrer zeles totes seules. Asteure, avou les sûtifones, li prindaedje di son a divnou foirt dujhåve. Dedja pol walon, deus troes temoens avént tot fwait zels-minmes. Li minme paråde fourit possibe po des lingaedjes metou lon erî del France come l’ aroumin. Dji n’ pleu nén tolminme m’ aler pormoenner dins les Iyes Ferowé, u mon les Lapons astok do Pôle Nôr, ouco ezès Payis baltikes u balcanikes. Gn a k’ set djoûs so ene samwinne, et kî çk’ åreut payî les plênes, les otels et les amonucions?
Bråmint di ces ptits lingaedjes la, come l’ erromani, sont tapés a l’ abat, minme pa leus prôpes djåzeus (çou k’ on voet ossu dins l’ walon ou dins l’ francike).
Pu gn a l’ aroke del grande varyisté do coir di des sfwaits lingaedjes. Les grandès diferinces d’ on viyaedje a l’ ôte, et pår d’ on cåzeu a l’ ôte n’ ont nén disparexhou, djustumint paski les djins ni dvizèt nén inte di zels dins leu ptit lingaedje. Et, rafoirceymint, çoula va stombyî des refleccions come : « on n’ dit nén çoula come ça »; ou, inte deus accints « ces djins la ni djåzèt nén come nozôtes. »
Li recloymint nos a eto permetou di radjonni nosse batchrê d’ cåzeus. Dipus d’ on côp, des linwincieus ont-st eredjistré leu prôpe efant, k’ il avént scolé dins onk des formagnîs lingaedjes ki nos studians.
Po-z adiercî m’ côp, dj’ evoyive ene dijhinne d’ emiles tos les djoûs, Et, d’ ene response a l’ ôte, dj’ a parvinou a rascode :
- 5 lingaedjes gayels : walès, cornike, gayelike d’ Escôsse, manwès et irlandès ;
- 4 langues finongrwesses : samwès (k’ on loméve lapon), vôro (Estoneye), meyaenkielwès (Suwede) et kven (Norwedje) ey on mancî lingaedje baltike di Letoneye, le latgalwès
- on mancî lingaedje baltike di Letoneye, le latgalwès - on rprononçaedje do vî grek (Ezope a yeu bon dins s' waxhea); nos l' avans metou sol mape di l' Atike ;
- 15 pitits lingaedjes tîxhons : feroywès, gutnisk (vî lingaedje di l’ Iye di Gotlande), scotch des Iyes Chetlande, nortombriywès (eto e l' Grande Burtaegne), frizon, limbordjwès et groningwès (leus troes ezès Bas Payis), sacson, bas sacson (Plattdüütsch), palatin et heswès (deus sôres di francike), souwåbe et vorarlbiedjwès (deux sôres d' almanike), bijhe-tirolwès, bavirwès et stiryin stowane (cwate mancîs lingaedje d' Otriche) ;
- 6 lingaedjes eslåves : soråbe (Almagne), cachoube (Pologne), moråve (Tchekeye), ruthène (Slovaquie), bunjevac (Voïvodine), goran (Kosovo) ;
- 4 varyistés des lingaedjes romans des Balcans; aroumin, istriroumin, mweziroumin (del viye province rominne di Moesia superior, asteure e l' Serbeye) eyet l' roumin d' Transilvaneye (eredjistré e l' Walonreye); eyet:
- 4 lingaedjes sins payis d’ ene plinne pîce : erromani, yidich, djudeyespagnol et armenyin coûtchantrece (sacwants avént ddja des eredjistrumint divant ces-ci, come li djudeyespagnol di Tandjî, e Marok.
Fåt co radjouter èn ôte eredjistrumint fwait e l' Walonreye, li ci do castiyan d' Ourougway.
Bén seur, çoula n’ våt nén des rescontes coirzenoxh avou les dvizeus et dvizeuses, mins gn a tolminme di cwè fé on live. Dji tuze al cåzeuse di meyaenkielwès ki m’ dimanda meye côps pardon po si tårdowe response : c’ est ki ses 48 renes vinént d’ veler, et k’ ele diveut sognî les veas et loukî ås meres asmetantes tote li sinte djournêye.
Tos ces eredjistrumints la seront bénrade metous so nosse waibe. Come di djusse, gn a ddja yeu sacwants berdelaedjes avou des « dji n’ comprind nén çou k’ on dit, et c’ est m’ prôpe langue ». Oyi ç’ côp la, poy ki les cåzeus ni ramtèt pus eshonne so les bals et les martchîs, tchaeke di zels dimane fok avou si ptite nukêye di mots, sins l’ aritchi.
- li modêye eplaideye so papî est ene miete pus coûte
* les esplikêyes po les ponts walons (hagnon "Pol walon") ont stî scrîtes på ratourneu)