Eviè Nonne/X
Ciste ouve ci egzistêye eto divins ds ôtès ortografeyes : Feller-Léonard.
X
Li ploumion do Rwè Sliminne
Li rwè Salomon cåzéve åzès djins, åzès biesses et åzès diåles. El savîz bén ?
On bea djoû, si feme si leva sol hintche pî, ey ele lyi djha: « Binamé, dj' a sondjî ki dj' aveu-st e m' bedreye on duvet fwait avou les plomes di totes les sôres d' oujheas k' i gn a sol Daegn. Mon Diu todi ! Si çoula pôreut esse li vraiy ! »
« Li ci ki cåze åzès djins, åzès biesses et åzès diåles pout seur fé çoula por vos, mi ptite poyete », lyi responda-t i li Rwè. I cåzéve todi d' lu-minme al môde di rwaitant, come vos avoz l' Djule Cezår dins Asterisse.
I m' vos fåt dire ki li Rwè Salomon, on l' lome eto Soleymane mon les Trouks, oudon-bén Sliminne, sapinse k' on n dit voci. Li Rwè Sliminne, di dj', ahouca e-n on mwaisse raploû tos les oujheas del Daegne.
Il î avolît tertos, des mazindjes ås moxhets, des royteas ås cwayes, des såverdias ås coks di brouyire et ås moxhons d' ônea, des beguinetes ås colons-mansåds et ås gorea-moxhons. Et totes les sôres di tchampinnes, avou.
Il î vnît tertos, di dj', et i dnît tertos ene ou k' c' est deus plomes di leu bea ploumaedje po fé ene ploumion al Royinne.
Il î vnît tertos, di dj', dijha dju, … ki troes.
Les troes ki n' avént nén stî vnous, c' esteut : li boute-boute, li ptite cracele, eyet l' hourete.
Li Rwè les fjha rhoukî on deujhinme côp, li samwinne d' après. Il esteut presse a nnî fé vey des vetes et des maweures, et a lzî dner l' pûnixhmint k' i meritént po ene sifwaite codujhance.
Ça fwait, dabôrd, ki les nûtons-sôdårds do Rwè les alît cweri, li samwinne d' après. Et si les prezintît i divant Si Mo Hôte Mådjusté, li Rwè Sliminne, prince del Daegne, respecté disk' ås infiers, li pus djusse des djudjes ki nosse pitite bleuwe Bole n' åyaxhe måy poirté, et n' poitrè djamåy.
« Pocwè n' avoz nén stî vnous å mwaisse-raploû, et s' nos dner ene di vos plomes po fé on duvet a vosse Royinne ? » dimanda-t i, sins nole complaijhance, li Grand Atourneu.
Li Grand Atourneu riprezinte l' Estat. Si role est li ci d' èn atakeu. Come si no li dit bén, i waite d' atourner li djudje po-z aveur li pus foirt pûnixhmint k' i s' pout. C' est çou k' on lomreut, ås djoûs d' ouy, li pårteye civile. Li djudje, voci, c' est li Rwè Sliminne lu-minme. Les ametous prezintèt zels-minmes leu disfinse. Li mesti d' pårlî n' egzistéve nén co adon.
Av co sovnance do djudjmint des deus femes ki vnént rclamer li minme efant ? Tchaekene dijheut ki c' esteut da sinne. C' est li Grand Atourneu k' aveut dit k' on côpaxhe l' efant a deus, et lezî è dner tchaekene li mitan. Li Rwè Sliminne aveut bén vlou, a cåze k' i pinséve pus lon, don, lu. Adon, li vraiye mere s' aveut peté a braire, et dire pitiveuzmint: « Neni, nosse Rwè, neni. K' on dnaxhe l' efant a cisse feme la, mins nel nén côper a deus, gråce ! » Et l' ôte di boerler grandiveuzmint: « Nonna, nosse Rwè a bén cåzé ! K' on côpe l' efant a deus. » Come di djusse, l' efant aveut stî rindou a s' vraiye mere.
Mins dji zoupele d' ene coxhe so l' ôte. Rivnans a nos troes oujheas ki n' estént nén la å mwaisse raploû.
C' est l' boute-boute k' a respondou l' prumire :
- Vosse Mo Hôte Mådjusté, dijha-t ele foirt respectiveuzmint, dji m' permetrè di vos fé raveur sovnance ki Vosse Mådjusté leye-minme m' aveut-st evoyî e Rweyåme di Saba po prinde mezeure do modele do trône del Royinne di Saba, ci trône la ki vos avîz veyou-st e sondje. Dji vos a rapoirté les mzeures, et, pol moumint, vos scrinîs vos endè fjhèt l' parey.
- C' est bon, dijha-t i li Rwè, vos estoz blankeye.
Adon-pwis, l' ouxhî fjha moussî li ptite cracele.
- Pocwè n' avoz nén stî vnowe å mwaisse raploû, et s' nos dner ene di vos plomes po fé on duvet a vosse Royinne ? k' i dmanda co on côp li Grand Atourneu.
Li ptite cracele responda :
- Vosse Tote Hôte et Mo Respectåve Mådjusté, vos savoz bén ki nosse grand-pere vike todi. Vos avoz co yeu, tot enawaire, li grandissîme djintiyesse di lyi evoyî ene bistoke po ses cint céncwante ans. C' est lu k' aveut moenné les sôdårds di vosse pere, li Rwè David, - li Bon Diu åye si åme - ezès payis d' Almondreye et di Walmondreye, k' estént tnous pås abshuveus do Verbok. C' est nosse grand-pere ki fjheut l' awaite divant l' armêye, adjoké so les vîs bodjes des åbes k' avént souwé so pî, paski l' Verbok aveut paké avou l' Diåle. Li pôve oujhea - dj' ô bén : nosse grand-pere - a don dipus di cint céncwante ans, asteure, et il est tot distozé. Totes les samwinnes, dji saetche ene plome foû di m' ploumaedje pol rascovri, di sogne k' i n' euxhe froed. Et minme prinde des ptits buzeas di mes binamés efants. Et asteure, riwaitîz m'. Dji so cåzu tote miernowe.
- C' est bon, dijha-t i co li Rwè, vos estoz blankeye.
E dierin leu, l' ouxhî fjha moussî l' hourete.
- Pocwè n' avoz nén stî vnowe å mwaisse raploû, et s' nos dner ene di vos plomes po fé ene ploumion a vosse Royinne ? " dimanda-t i pol troejhinme côp li Grand Atourneu.
Li hourete responda :
- Vosse Hôtissîme et Venerålissîme Mådjusté, dji n' a nén vnou - mande escuze - påski dj' esteu ki tuzéve.
- C' est ene råjhon, çoula !? Et a cwè tuzîz, sabaye ?
- Dj' esteu ki tuzéve… dji m' dimandéve… Sabaye, dijha dj' mi, sabaye çou k' i gn a l' pus so ene anêye, des nutes u des djoûs ?
- Et cwè çk' i gn a l' pus ?
- Des djoûs.
- Douvént ?
- A cåze ki, des nutes k' i gn a, cwand li bele lût beazè clair, on voet ttafwaitmint tot çou ki s' passe sol Daegne. Ça fwait ki cisse nute la pout esse contêye come on djoû.
- A, tot djusse ! Et cwè tuzîz co d' ôte ?
- Dj' esteu ki tuzéve, … dji m' dimandéve… Sabaye, dijha dj' mi, sabaye çou k' i gn a l' pus so on tcherwé, des roukes di tere u des pires ?
- Et cwè çk' i gn a l' pus ?
- Des pires.
- Pa ké sint ?
- Paski, cwand les roukes di tere sont-st edjalêyes, ele sont pus deures ki des pires.
- Co tot djusse ! Et tuzîz co a ôte tchoi ?
- Dji tuzéve co… dji m' dimandéve… Sabaye, dijha dj' mi, sabaye çou k' i gn a l' pus so nosse pôve viye Tere, des omes u des femes ?
- Et cwè çk' i gn a l' pus ?
- Des femes.
- Pocwè ?
- Paski pocwè ? Paski des omes k' i gn a, les cis ki schoûtèt leu feme, et lzî dner totes les miscotreyes k' ele vlèt, do côp k' ele djerièt après, ces omes la, di dj', i dvèt esse contés avou les femes.
Li Rwè Salomon a ravalé s' toursion. Divins lu-minme, i si djha : « Li ci k' est rogneus, k' i s' grete ! »
Mins, hôtinniveuzmint, i djha-st al hourete:
- Vos estoz ene fene tuzeuse, la, vos. Dji vos frè bénrade moussî a l' Academeye des Nén Biessès Biesses, ki dji conte askepyî onk di ces djoûs. Asteure, alez è. Vos estoz blankeye.
Et Miskane Buchayb rachevéve todi ses fåves insi, cwand gn aveut des efants dins les schoûteus:
Et dji vos a apoirté des boubounes,
Mes ptits bokets d' omes.
Mins tot passant houte di l' Aiwe di Lome,
Elle ont toumé e l' aiwe, nondidom.
Et les pexhons ont voré après; ké cafarnayom !
Et cwand dj' elzi a criyi « hôw ! »,
I gn a pus dmoré ki m' fåve.
Dedja eplaidî so l' Aberteke; ene miete ricoridjeye vaici. Li modêye papî est motoit co diferinne.
Li fåve aveut ddja stî scrîte, d' ene ôte manire, e 1991, dizo l' tite « In duvèt pou lu Rwè Slimin ». Mins li papîscrît n' aveut måy sitî fini, et dandjreus pierdou do scrijheu.