Les bateus d' mene.
" C' est la k' elle irè ! ", dit-st i l' Alzire do Blanc tot mostrant do doet ene trawêye inte deus grandès hesses.
Li vî Calirou, ki s' aveut vnou rschaper dé nozôtes on cwårt d' eure, et boere on goirdjon d' cafè, riyeut dins ouve. Do prumî côp d' ouy, il aviréve bén å vî bokion ki l' etayaedje n' esteut nén fwait po l' få toumer al plaece ki l' Alzire dijheut. Nost ome s' a racafougnî dins si viye camizole di cour, télmint froyeye et cafroyeye k' on pû feré a glaece åreut co yeu ridé dsu, et nos rwaitî a brotchåd.
" Tape li boutant å dzeu, waite, twè et astoke lu comifåt, erala-t i l' Alzire. Ele ni tént pus k' a ç' pitit nieron ci, va. Deus côps d' hepe, et s' serè-t ele djus, taiss, dandjreus. "
Li boutant, c' est come ene pitite sitroete fonne a deus dints, emantcheye après ene pîce di troes bons metes di long. On l' hene li pus hôt possibe sol beur di l' åbe, po li dzo ariver a hôteur di vosse schô. Adon, avou vos deus mwins rapåmêyes, les djnos on pô flitchîs, vos splinkez dsu di totes vos foices, po fé basculer l' åbe cwand i n' tént pus k' a ene schete.
Mi, po on novice, dji n' aveu k' a hossî l' tiesse, shure li movmint et s' fé çou k' on m' dijheut.
Ça fwait k' dj' a metou l' boutant a plaece. L' Alzire, cénk ans pus vî k' mi, mins nén co ttafwaitmint rsouwé padrî les orayes, apougnî l' grosse abatrece, et-z acsegnî deus troes côps di totes ses foices, djusse å cour do beur, la û çk' i gn aveut co d' l' atna.
L' adjeyante a cmincî a cabalancî. Cwand dji poûssive so m' boutant, li hôt coxhlaedje endaléve ene miete, pu s' rivneut i, come on rsôrt ki s' tinkeye et s' distinkyî. tot d' on côp, li hesse s' a bayî, et avou on simpe pitit bouta d' ene mwin, li grande waibe d' åbe s' a leyî nd aler.
" Nondidjo ! Ele ni va nén al boune plaece, breya-t i l' Alzire, fén foû d' lu. Godferdoum di cint diess ! "
Li vî Calirou, asteure, aveut on sclatant riya so ses lepes. li hesse s' aveut stî adjoker so ene ôte tot près, et les deus coxhlaedjes estént acramyîs pår.
" Ti n' î es nén co, saiss, al taye ås fraijhes ! ", bawa-t i Calirou avou si ptite mocresse vwès. Asteure, ti n' as k' ene tchôze a fé : soeye-t i riceper ene u k' c' est deus longueurs å pî del tronce, soeye-t i foute l' ôte hesse djus avou, po k' c' est co da tinne. "
Si ç' åreut yeu stî å djoû d' enute, ki dji vs sicrît ci spoule ci, riceper on mete, u co deus, c' est on djeu d' efant, don, avou les tronçoneuses.
Mins adon, twè !
Li londmwin, dj' ans avnou å bwès avou li grande riceprece, et cmincî a soyî l' pate del åbe a deus metes del taye, come Calirou nos aveut mostré. Et soye et soye ! Pa padzo, pu pa padzeu. Et al fén, vla li rcepe ki s' fwait apicî dins l' trait d' soyaedje paski li hesse s' a leyî nd aler.
Waitî di fé scoter li dierin nieron al hatche; schårder li rcepe avou li hepe; mete des cougnets po discaler l' bazår. Kene araedje !
Al fén des féns, gn aveut li grande ricepe et troes cougnets k' estént dmorés arokés dins l' åbe. Ké tåvlea, vos, djins ! C' esteut vôrmint po nozôtes divni l' rizêye des bokions des eures lon pattavå.
Del vesprêye, dji n' avans fwait ni ene ni deus : dj' avans flaxhî djus li deujhinme hesse. Les deus fås ont tchait dins l' clairisse, ene avå l' ôte, les brantchaedjes féns comelés, avou leus grossès coxhes a mitan råyeyes ki splinként come des åtches d' årbalestîs. on plan po s' fé misser si vos les côprîz al hepe, pask' ele vos rzipteyrént dins les djambes u dins les rins ! Bråmint trop riskeus, vozôtes, di voleur debiter dins ene sifwaite ecramireye.
L' Alzire, lu, i n' a jamwais amayî, dowô, lu.
" Djel frans potchî å TNT, dit-st i. Dimwin, dji batrans mene. "
Attrape ça, cabochard, c'est du lard !
Tins del guere, les Almands avént on depôt dins les bwès do costé d' Montavå. Al liberåcion, l' Alzire et deus troes vayants di si ådje î avént stî piyî on djoû al nute, et haper deus caisses d' esplozifs et d' amunicions. I n' les avént jamwais rindou. L' Alzire aveut muchyî ttafwait e leu måjhon dins on racwén del cåve, odzo del provuzion d' canadas.
Zels, i provnént d' Djimbe, et i loumént les canadas des " cartouches ". Ça fwait k' i n' avént nén minti cwand les bateus d' mene do Djeneye avént vnou inspecter on djoû. (Dji n' sai nén kî çki les aveut stî racuzer).
" Cwè çki c' est k' i gn a låvå, ô ?
O, çou n' est rén, ô, çou n' est k' des cartouches ! "
On-z a ddja bén rî avou ça, taiss.
Ça fwait ki, li londmwin, vla nost Alzire ki s' apwinte avou Memé do Bouchet, si consyî oficire. Il estént bén austiyîs, avou tot leu-z atiray : on ptit baston d' TNT, nén pus grand k' ene cigarete, on terere, ene torbeye avou ene metche come mi ptit doet, et deus bons metes di coidlete k' il avént metou del poure après, por zels aloumer l' cayet.
I n' manke pus ki l' detounoe.
Li detounoe c' est ene pastile come on gros catchet d' aspirine. I fåt nd awè sogne, ca ça pete come po rire. On-z a rapoirté k' i gn aveut èn ome di Maissin ki nd aveut tapé onk voye al sitouve, et ça a esplôzé dins li stouve, et l' divant del sitouve e volé voye, et fé on sclat a l' ouxh.
Nos bateus d' mene, zels, i l' avént bén ratoirtyî dins do papî d' gazete, et l' mete dins on plumî di scole. avou l' torbeye, il ont cåvlé li dzeu do bodje d' ene des fås. Il ont agrandi l' trô avou l' terere, et-z î stitchî bén precieuzmint li baston d' TNT, li detounoe et l' metche.
Û çk' il est, t' bôra ? di dj' , mi, e vlant fé li çk' î conoxheut åk.
Li bôra d' mene, c' est on ptit baston ki t' bales ti poure avou cwand ti vous bate mene. on djoû, dji djowéns concert å Patrounaedje et dins l' pîce di teyåte, gn è dveut aveur on côp d' feu. C' esteut l' vayant d' mon Wigni k' esteut dins les coulisses et ki dveut fé peter ene tchedje di poure. Il aveut fwait on ptit trô d' on dmey cintimete dins ene plantche, î mete del poure, li damer comifåt, ricatchî avou ene pitite bolete di papî et-z î bouter l' feu å moumint k' on dveut tirer. Ké côp d' fizik, mes djins ! C' ére purade on côp d' bazouca ! Tos les rwaitants end estént asourdis, et gn aveut l' dosse di deus gros cintimetes aveut todi stî trawêye toute hoûte, saiss.
Li Memé m' a rlouke, mocrê.
" N' ess nén on pô bardouxhî, paret ? Ti bouxhes on seu ptit côp d' mårtea ladseu et ça t' pete al binete. "
I n' aveut nén minti. Cwand l' tchedje a esplôzé, la co bén k' dj' esténs catchîs dirî des grossès hesses pus d' vint metes lon. Ça a bouxhî come l' atomike.
A ç' moumint la, Mimeye Bilå esteut ki rmontéve li Voye des distelaedjes avou on fa di djniesses. Cwand elle a-st oyou l' bouxhaedje, elle a croeyou k' c' esteut on V1 k' aveut toumé la.
Li voye des distelaedjes, si no l' dit bén, c' est ene gripe. On-z î dveut todi ateler deus tchvås a l' acawêye po monter avou les tcherêyes di bwès. Å dzeu, ç' côp la, ås distelaedjes minme, on les disteléve.
Cwand Mimeye a oyou l' esplôzaedje, di dj' , ele l' a trossî come s' elle åreut yeu l' diale a ses cotes. Elle a monté li gripete e cwatrinme vitesse. Arivêye al copete, ele hanéve come on tchén. Dji n' l' ans nén ddja veu, portant k' ele n' esteut nén co on côp d' fizik do lieu di drame.
Nozôtes, ttossu vite dj' ans stî vey nosse cayet. Les deus hesses estént discramieyes, taiss k' åy ! Mins totes les coxhes estént kschetlêyes a meye bokets. On nd a fwait cwate grossès coides di schetrons et tot bounmint ene coide di belès schinetes.
C' est ç' djoû la ki dj' a yeu m' bateme di bateu d' mene.
Lucyin Mahin, shuvant ene rapoitroûle da Albert Mahin et Albert Ferrauche ki s' passéve l' an 1946. Raconté e 1983. Replaidî eto so l' [1]. Gn a on ratournaedje e francès ciddé pa dzo les tecses e walon).